Bijzondere geboorte
Als in een sprookje een prins of prinses geboren wordt, dan is de geboorte zelf meestal ook bijzonder: de zon schijnt heel mooi in de vijver, vogels zingen extra vrolijk, sterren flonkeren aan de hemel. Dat soort dingen.
In verhalen van oude volkeren is dat niet anders. En dat geldt ook voor de bijbel.
Dan kun je zeggen: Ze hebben gezien dat iemand een bijzonder mens was en achteraf hebben ze daar een bijzondere geboorte bij verzonnen. Dus het is allemaal niet waar.
Je kunt ook zeggen: Laten we gaan bekijken wat men met die bijzondere geboorte heeft willen vertellen over de kern van iemands leven.
Dat gaan we vandaag doen.
Onmogelijke geboorte
Rond de geboorte van Jezus spelen er twee verhalen waarin iets gebeurt dat menselijkerwijs niet mogelijk is. Eerst raakt Elizabeth, de vrouw van Zacharias, de hogepriester, zwanger. Beiden zijn op hoge leeftijd en Zacharias kon het gewoon niet geloven toen de engel hem vertelde dat dit zou gebeuren. Elizabeth is niet de eerste vrouw in de bijbel die zwanger wordt terwijl ze al lang in de overgang is. Met Sara, de vrouw van Abraham, gebeurde hetzelfde. Abraham was weggetrokken bij zijn familie omdat hij de belofte had gekregen dat hij de stamvader van een groot volk zou worden. Maar wat hij en zijn vrouw ook deden, een kind kregen ze niet. Pas toen het menselijkerwijs niet meer mogelijk was, gebeurde het.
Zowel het verhaal over Sara als dat over Elisabeth vertelt dat er een geheimzinnige kracht aan het werk is. Die kracht werkt anders dan zoals mensen de dingen aan zouden pakken om iets voor elkaar te krijgen.
Maria wordt zwanger zonder dat er een man aan te pas komt. Ook weer zo’n wonderlijk verhaal. Maar of je dit kunt geloven of niet maakt voor de betekenis van het verhaal niet zoveel uit: er is een kracht aan het werk die anders werkt om dingen voor elkaar te krijgen dan mensen zouden doen.
Ga maar na: als mensen zouden willen dat er een redder voor het volk, of voor de mensheid zou komen, dan zouden er selecties plaatsvinden, verkiezingen, trainingen; er zou nagedacht worden over de hoeveelheid macht die deze redder zou moeten krijgen, er zou geld nodig zijn, politie en misschien zelfs soldaten en wapens.
De vreemde geboortes maken duidelijk dat het bij de redding van de wereld anders zal gaan.
Gele hesjes en Brexit
Het lijkt tegenwoordig overigens wel zo dat steeds meer mensen een soort redding verwachten van een sterke leider. We zien het in China, waar de president steeds meer macht naar zich toetrekt. In Rusland is Poetin populair. In Amerika hebben we Trump. In Frankrijk zien we hoe mensen een geel hesje aangetrokken hebben en eisen dat er een soort wonderdoener komt die een einde maakt aan hun ellende. De achtergrond van dit zoeken naar iemand die alle problemen op kan lossen lijkt mij te liggen in de onzekerheid en de armoede die mensen dagelijks voelen. Hun problemen zijn echt en waar, maar de oplossing is onduidelijk en dan is het maar mooi makkelijk om iemand aan te wijzen die het dan maar allemaal voor elkaar moet krijgen. Ik vind het heel begrijpelijk dat veel mensen boos en wanhopig zijn geworden, omdat ze niet weten hoe ze met hun salaris het einde van de maand moeten halen. Maar ik zie ook dat hun woede averechts gaat werken. Ze maken zichzelf zichtbaar, dat is mooi, maar dan gaan ze macht uitoefenen en vernielen. Dat brengt geen oplossing, zeker niet op de langere termijn.
De oplossing van Jezus
De tijdgenoten van Jezus dachten ook dat hij de problemen wel zou oplossen voor de mensen. Hij zou wel een opstand tegen de Romeinen organiseren. Hij zou wel even ervoor zorgen dat niemand ooit meer ziek zou worden of honger zou lijden. Maar dat deed hij allemaal niet.
Want dan zou hij vanuit het verkeerde uitgangspunt werken. Tegen iets zijn. Net als de gele hesjes. Hoe hard je ook werkt en organiseert, je kunt nooit een mooie samenleving krijgen als je vooral tegen iets bent. Want je komt er op die manier ook niet achter waar je dan voor bent, waar je naar verlangt.
Jezus zei tegen de mensen: doe wat je diep in je hart graag wilt, als je eerlijk bent, kom je uit bij de wil van God; als je eerlijk nagaat wat je heel graag wilt, sluit je aan bij die geheimzinnige kracht die aan de basis staat van alles wat leeft. En ja, die kracht heet in de bijbel “God” en ik noem die kracht zelf “vader”, omdat ik die kosmische kracht ook heel dichtbij voel. Zegt Jezus.
Volg je hart
Zoals de geboorte van Jezus laat zien dat de redder van de wereld niet op een andere manier ter wereld komt, zo is het ook met de redding van de wereld. Die gaat anders dan wat je gewend bent. Het is niet een kwestie van organiseren, politieke invloed krijgen, eventueel soldaten en tanks inzetten.
De wereld wordt uiteindelijke gered als mensen doen waar ze diep in hun hart naar verlangen.
En waar je diep in je hart naar verlangt vind je door een paar keer waarom te vragen.
Een voorbeeld:
Ik zou wel graag rijk willen worden. Waarom?
Nou, dan kan ik lekker van het leven genieten. Waarom?
Dat lijkt me belangrijk en goed. Waarom?
Ik denk dat dat de bedoeling van het leven is.
Dat is inderdaad de bedoeling van het leven: genieten zonder angst. En dat laatste betekent ook meteen dat je niet bang moet hoeven zijn dat anderen jou je mooie leventje afpakken. Genieten van het leven lukt het beste als je je realiseert dat anderen dat misschien ook willen en dat je het beste samen kunt werken. Tegenwoordig is er genoeg welvaart voor iedereen op aarde als die maar wat eerlijker verdeeld zou worden.
Ik denk dat het bij de meeste mensen zelfs zo is dat ze het meest zouden genieten als ze ervan uit zouden kunnen gaan dat iedereen het goed heeft. Dus dat de hemel op aarde gekomen zou zijn.
Als mensen op aarde massaal toe zouden kunnen geven aan dat verlangen, zou er een kracht ontstaan die door niets te stoppen was.
Dat heeft te maken met de macht van het kwetsbare en dat zie je ook duidelijk terug in het verhaal van het babytje Jezus in de kribbe. Daarover morgen meer.
Amen.