De aantrekkingskracht van Johannes
Wat zou mensen er toe bewogen hebben om naar een rivier te gaan, zich te laten koeioneren door een vreemde man die in vodden gekleed gaat en zich ten slotte onder water te laten duwen?
Ik denk dit.
Wanneer je rondloopt met dingen die je dwars zitten, helpt het soms als je met vrienden kunt praten die de moed hebben om één slag dieper te gaan. Bijvoorbeeld door te zeggen: Oke, je hebt het moeilijk, maar zie je ook je eigen aandeel in het probleem waarin je bent beland?
En natuurlijk zag je je eigen aandeel best, maar soms heb je iemand nodig om het te benoemen en alleen al dat benoemen kan bevrijdend werken.
Ik stel me deze Johannes voor als iemand bij wie je het gevoel hebt dat ie dwars door je heenkijkt. Iemand met wellicht helderziende gaven. Iemand die zonder gezellig en meevoelend te doen vertelt wat je dwars zit, wat je blokkeert.
Onder het motto: Wie denk jij eigenlijk dat je bent? Hou eens op met jezelf op een toneelstukje te trakteren.
En dan is er een ritueel dat je op een buitengewoon krachtige manier duidelijk maakt wat er voor jou echt toe doet in je leven. Johannes pakt je vast, duwt je achterover onder water, machtelozer kunt je je niet voelen, en houdt je net zo lang onder tot je bijna gestikt bent. Als je dan weer boven bent en weer op eigen benen kunt staan, weet je dat je leeft en dat dat veel belangrijker is dan het probleem waar je in bent beland en dat je jouw aandeel erin recht kunt zetten. Het ritueel met het water heeft je gezuiverd en dichter gebracht bij wie je bent.
Jezus scheidt het kaf van het koren
Jezus wordt aangekondigd als iemand die veel groter en belangrijker is dan Johannes, iemand die met vuur doopt en iemand die met vuur zuivert.
Bij dat laatste komt een beeld. Op de dorsvloer worden de schilletjes van de tarwekorrels afgehaald en met een wan, een soort waaier, worden die schilletjes bij elkaar gewapperd, zodat ze gemakkelijk verbrand kunnen worden. Dat is zuiveren met vuur.
Johannes ontmaskerde de mensen. Hij wees hen op hun zwakheden en slechtigheid, die ze zelf stiekem ook wel in de gaten hadden en waar ze last van hadden. Johannes zorgde ervoor dat de mensen zich weer een beetje schoon voelden en hij gaf hun het advies mee om voortaan hun leven wat fatsoenlijker aan te pakken.
Jezus wil ons mensen leren voorbij de grenzen van ons fysieke bestaan te kijken.
Veel mensen hebben het idee dat je bestaan begint wanneer je als baby op de wereld gezet wordt. Je bent dan een min of meer onbeschreven blad en je moet je leven zelf kleur en betekenis geven door allerlei dingen te kiezen, je te ontwikkelen en iets te presteren. Tja, en dan houdt je fysieke bestaan een keer op: met je laatste uitademing is al dat moois weg. Je was dus een knalletje vuurwerk tussen twee eeuwige stiltes in.
Jezus zegt: Op die manier doe je jezelf tekort. Zin en betekenis geven aan je leven zal niet lukken door keuzes, ontwikkeling en prestatie. Er zijn altijd mensen die een nog hippere spijkerbroek hebben gekozen, die nog diepere gesprekken voeren, slimmere kinderen hebben, nog belangrijker werk doen. Dat is niet de kern van je bestaan, de tarwekorrel. Al die dingen die je doet om van betekenis te willen zijn kun je beschouwen als accessoires waarmee je jezelf optuigt. Hoe meer accessoires, hoe meer je zelf uit het gezicht verdwijnt. Schilletjes. Weg ermee. De brand erin.
Dopen met vuur
Toch is het verlangen om helemaal vanuit jezelf keuzes te maken, je te ontwikkelen en mooie dingen neer te zetten in de wereld echt en waar. Alleen werkt het andersom. Maar dan moet je anders naar je leven gaan kijken, voorbij de grenzen van je fysieke bestaan.
Wanneer je je leven beschouw als een gegeven, een uitgangspunt, een nulpunt kom je al gauw in de situatie terecht dat je denkt: Nu moet ik aan de slag om hier iets van te maken dat de moeite waard is; ik moet iets doen om me te onderscheiden van de anderen, om van betekenis te zijn.
Wanneer je je leven beschouwt als een geschenk, dus iets dat aan jou gegeven wordt, kun je beseffen dat je al van betekenis bent, dat je leven een bedoeling heeft, namelijk in volledige vrijheid iets moois, iets positiefs neerzetten, zonder de drang om jezelf te moeten bewijzen en zonder angst voor wat voor gevolgen dan ook. Dat is de bedoeling: Onvoorwaardelijke vrijheid en onvoorwaardelijke liefde.
Een geheimzinnige en ongrijpbare kracht in de kosmos heeft in volledige vrijheid en uit liefde ervoor gekozen jou in het leven te roepen. Niet om een soort bang knechtje te worden, maar om zelf ook vrij te leven en iets moois te doen in dat leven.
Om dat te vertellen is Jezus op aarde gekomen. Dat is de zogenoemde Blijde Boodschap: je bent totaal vrij om lief te hebben, wees niet bang voor de gevolgen.
Als je dat tot je door kunt laten dringen word je gedoopt met vuur. Dat is een heel andere kracht dan de jachtige overtuiging dat je het beter doet in het leven dan de buurman.
Ga maar na. Als je iets moois uit je vingers ziet komen. Dat kan een mooi gesprek zijn, een ontmoeting, een kunstwerk dat je maakt, een relatie met iemand. Op die momenten voel je vaak eerder dankbaarheid dan trots dat je er gunstig van afkomt in vergelijking met anderen. Die dankbaarheid heeft te maken met een verre herinnering dat je je leven hebt gekregen als een mooi cadeau, dat je in de kern van je bestaan vrij bent om lief te hebben zonder voorwaarden of beperkingen.
En dat dit in feite geldt voor alle mensen op aarde.
Vragen
Klinkt mooi, maar roept natuurlijk wel vragen op.
Waarom krijgt de ene mens een zoveel mooier leven dan de andere?
Hoe zit het met iemand die haar of zijn leven onmogelijk kan beleven als een godsgeschenk?
Ik geef op dat soort belangrijke en zinnige vragen nu geen antwoord.
Dat zou een aantal nieuwe preken vragen. En die komen er vanzelf, want in de kerk komen de grote vragen over het leven, het lijden, het kwaad en over vrijheid en liefde elk jaar weer terug.
Ik geloof wel dat het meer perspectief biedt om ervan uit te gaan dat mijn leven een bedoeling heeft en dat ik dus over de grenzen van mijn fysieke bestaan heen moet kijken, dan om ervan uit te gaan dat mijn leven een knalletje vuurwerk is tussen twee eeuwige stiltes in. En dat is het voor vandaag.
Amen.