Andermans schuld dragen; hoe moet ik me dat voorstellen?
Kun je andermans schuld dragen? Hoe werkt dat?
We horen het vaak in de kerk over Jezus. Ook vandaag weer: In zijn eigen lichaam heeft hij onze zonden op het kruishout gedragen. Hoe moet ik me dat voorstellen?
Ik kan me wel iets voorstellen bij “opdraaien voor andermans fouten”. Bijvoorbeeld in samenwerking met collega’s: de een maakt een fout, zegt daar niets over en de baas denkt dat de ander het gedaan heeft en ontslaat die persoon.
Je kunt ook slachtoffer worden van wraak. Dat gebeurde bijvoorbeeld in de tweede wereldoorlog: er werd een aanslag gepleegd en de machthebber arresteerde en vermoordde een willekeurig aantal burgers die niets met de zaak te maken hadden. Het gebeurt natuurlijk nog steeds in oorlogen.
We kennen natuurlijk uit die zelfde oorlog ook het idee van de zondebok.
Er was veel onvrede in het Duitsland na de eerste wereldoorlog.
Haat prediking door mensen als Hitler hadden succes. Veel mensen die leden onder armoede en werkloosheid kregen zo het gevoel dat er een duidelijke oorzaak voor hun ellende was: de Joden.
Joodse mensen werden opgepakt en mishandeld en vermoord terwijl ze niets verkeerds hadden gedaan.
Zondebok in het Oude Testament
Die gedachte van de zondebok komt ook voor in het Oude Testament: een keer per jaar, op Grote Verzoendag werd een bokje midden in de kring van het volk gezet. Iedereen werd opgeroepen om de eigen zonde, fouten, narigheid en ellende in gedachten op dat bokje te leggen. Doe maar alsof dat bokje de schuld is van alle ellende. Vervolgens werd dat bokje de woestijn in gestuurd. De zondebok droeg de fouten en de schuld van de mensen met zich mee de woestijn in. De mensen hadden het gevoel dat ze het los konden laten en bevrijd van schuldgevoel hun leven weer op konden pakken.
Zondebok light
Je komt die gedachte in de lichte versie nog wel eens tegen in tegenwoordige therapie: schrijf alles wat je dwars zit op briefjes en verbrandt die. Of als je nog steeds erg boos bent op iemand, dan kun je in de therapie op een kussen slaan tot je er moe van bent.
Dat is afreageren en zondebok-denken zonder een dier dat daar het onschuldige slachtoffer van moet zijn.
Zondebok heavy
Jezus bedacht en onderging de zware versie van de zondebok-gedachte. Hij zei: Goed, als het zo is dat mensen over het algemeen iets nodig hebben om hun agressie op af te reageren zodat ze hun negatieve gevoelens kunnen loslaten, dan kunnen ze bij mij terecht. Dat zal sterker werken dan ongenoegen op briefjes schrijven en op een kussen slaan.Het zal zelfs sterker werken dan een onschuldig dier gebruiken om je fouten op te projecteren en het vervolgens met stokslagen de woestijn en de dood in te jagen.
Oorzaak van agressie
Jezus zei nog iets: de oorzaak van agressie en andere negatieve gevoelens is over het algemeen angst. Diepe angst dat het niet goed gaat en niet goed komt.
En die angst is begrijpelijk, maar ook onnodig voor wie ziet hoe God is. God heeft ons mensen het leven gegeven, houdt ons tijdens ons leven vast -ook al merken wij daar vaak niet veel van- en houdt ons ook vast in de fysieke dood.
Even een samenvatting
Dus in het lijden en sterven maakte Jezus duidelijk dat wij mensen een soort behoefte hebben om onze negatieve gevoelens af te reageren op iets of iemand die in feite onschuldig is en Hij zegt tegelijk: Doe dat maar, want het is voor iedereen belangrijk dat je je negatieve gevoelens kunt loslaten.
In het opgewekt worden uit de dood maakt Jezus duidelijk dat de angst om te leven en om te sterven de diepere oorzaak is van veel negatieve gevoelens en dat die angst -hoe begrijpelijk ook- in feite niet nodig is. God houdt ons mensen vast, ook al merken we daar soms niet veel van.
De deur
In het evangelie van vandaag zegt Jezus: Ik ben de deur van de schaapskooi. Als je via mij naar binnen gaat, zul je behouden zijn en het goed hebben.
Dat betekent: als er dingen aan je knagen waar je al van alles aan hebt proberen te doen, als je wanhopig bent over de toekomst van de wereld, als je vindt dat je onvergeeflijke dingen hebt gedaan die niet meer recht te zetten zijn, als je van angst niet meer vrij kunt leven, projecteer het op mij. Doe het gerust. Ik heb daarvoor gekozen.
En als je in deze symboliek kunt geloven, zal het beter werken dan het verbranden van duizend briefjes.
Want ik ben de goede herder en ik zorg voor mijn schapen alsof ze mijn kinderen zijn.
Geloof
Wij kerkgangers van nu krijgen van Jezus een lastige boodschap mee.
Geloof dat ik alles wat je heel diep van binnen dwars zit van je heb willen overnemen, dat ik zelfs aanbied dat je je op mij afreageert.
Geloof ook dat God bij me is gebleven in het lijden, ook al heb ik vertwijfeld uitgeroepen Mijn God, mijn God, waarom hebt gij mij verlaten?
Geloof ook dat God bij me bleef in de fysieke dood en me daar weer uit haalde.
Als je dat kunt en wilt geloven, is het alsof je een deur doorgaat naar een nieuwe kamer, waar de angst nauwelijks meer een rol speelt. Want waarom zou God wel bij mij blijven en niet bij jou?
Dat zegt Jezus tegen ons. Aan ons de taak om elkaar te helpen dat te geloven en ernaar te leven.
Amen.