Vrijwillig lijden en bevrijding van de dood
Op Witte Donderdag gaat het erom dat Jezus volkomen vrijwillig kiest voor zwaar lijden.
Dat begint al voor het laatste avondmaal als hij heel demonstratief de minste is en de voeten van zijn vrienden wast. Een werkje waarvoor normaal een bediende of slaaf werd geroepen.
Op de paasochtend gaat het erom dat Jezus de mensheid heeft bevrijd van de absolute macht van de dood, doordat hij uit de dood opstond.
Die twee horen bij elkaar: de vrijheid om voor kwaadaardig lijden te kiezen en de vrijheid ten opzichte van de dood.
Pesach, het joodse paasfeest
Jezus viert met zijn vrienden het Joodse paasfeest. In dat Joodse paasfeest komen twee elementen naar voren: de bevrijding uit Egypte, het Angstland, waar mensen slaaf waren en waar leven in feite wachten op de dood was; en het lammetje dat geslacht werd. De Joden smeerden in Egypte het bloed van dat lammetje aan de deurpost, zodat de Engel des Doods hun huizen oversloeg en er bij hen geen eerstgeborene gedood werd. Dat lammetje doet dan weer in de verte denken aan het lam dat op Grote Verzoendag de woestijn ingejaagd werd en symbolisch alle ergernis, frustratie en kwaadaardigheid van het volk met zich meedroeg.
Jezus roept bewust de symbolen op
Jezus heeft waarschijnlijk al vaak Pesach en Grote Verzoendag gevierd met zijn landgenoten. Maar hij heeft waarschijnlijk ook gemerkt dat het vieren van deze feesten het kwaad niet uitdoofde.
Mensen blijven bang voor de dood, reageren hun angst en frustratie en ellende op elkaar af en houden elkaar zo in de tang. In zekere zin leven mensen nog steeds in een soort Angstland, dat ze zelf hebben gecreëerd en zelf in stand houden.
Hij nam heel bewust en weloverwogen de rol op zich van het lam dat de woestijn ingejaagd werd. We zingen bij elke eucharistie nog steeds Lam Gods dat wegdraagt de zonden der wereld.
Alsof Jezus daarmee wil zeggen: Goed, ik zie dat mensen uit angst voor dood, honger en verval zich op elkaar afreageren waardoor het kwaad in een vicieuze cirkel blijft bestaan; reageer je maar op mij af, misschien helpt dat en zie je wat je aan het doen bent.
Jezus neemt ook bewust de rol van het geslachte lam op zich: in elke eucharistie horen we dat de wijn het bloed is van een nieuw verbond, waardoor mensen gespaard blijven voor de Engel des Doods.
Als je die twee rollen of symbolen tot je door laat dringen, zie je een confronterende boodschap. Je word als mens uitgenodigd om je angsten en frustraties af te reageren op een onschuldig mens die er helemaal niks mee te maken heeft. En je krijgt daar geen straf voor; je krijgt juist te horen dat het bloed dat je bij wijze van spreken om de oren spat ervoor zorgt dat je gespaard wordt voor de dood.
Die laatste boodschap is alleen overtuigend door de opstanding van Christus. Als het verhaal van Jezus aan het kruis zou eindigen, zou er weinig zinvols, of hoopvols te verkondigen zijn.
De bedoeling
Wat kunnen wij met dat verhaal?
Het is in elk geval niet de bedoeling dat we een schuldgevoel krijgen. Schuldgevoelens leiden juist tot nieuwe angst en frustratie en dan begint het grote afreageren opnieuw.
Het beste dat we kunnen doen, is proberen te beginnen bij de opstanding.
Het bericht dat Jezus was opgestaan en zijn ontmoetingen met de leerlingen, die het eerst niet durfden of konden geloven, was het begin van de kerk.
En de kern van het verhaal van de opstanding is dat ook wij ooit zullen opstaan uit de dood. Als tijd en ruimte er niet meer toe doen. (Ik weet niet wat ik onvoorstelbaarder vind: dat tijd en ruimte ophouden te bestaan, of dat een overleden lichaam weer gaat leven.)
De eerste leerlingen dachten dat dat moment er snel zou komen, maar wij weten wel beter.
Het duurt maar en het duurt maar.
Soms kun je misschien wel denken dat er eigenlijk niet veel is veranderd met de dood en de opstanding van Christus: mensen reageren zich nog steeds op elkaar af.
Toch proberen wij te geloven dat het ooit ophoudt.
Dat is wat we moeten doen. Proberen te geloven dat het ooit ophoudt.
En dan zijn we misschien ook al een flink stuk minder bang voor de dood, of reageren we onze angst en frustraties een stuk minder af op anderen.
Elke zondag bij de eucharistie hebben we de kans om tot ons door te laten dringen waar wij mensen eigenlijk mee bezig zijn. En nu met Pasen hebben we er drie dagen voor.
We kunnen onszelf niet overbakken en we blijven gewoon mensen die fouten maken en lelijke dingen doen. Maar laten we in elk geval dankbaar zijn voor Jezus en geloven dat het ooit goed komt met ons allemaal.
Amen