Moraliserend lesje in bescheidenheid?
Ik weet niet hoe het met u vergaan is bij het luisteren naar de lezingen van vandaag, maar je zou bijna denken dat we vandaag een lesje in bescheidenheid krijgen. Niet teveel hooi op de vork nemen, je hand niet overspelen, hebzucht aan banden leggen en niet haantje de voorste willen zijn, want het is beter om door de gastheer naar voren gehaald te worden, dan voor het oog van iedereen een paar plaatsen gedegradeerd te worden.
Maar ja, toen ik het evangelieverhaal een tweede en derde keer gelezen had, begon ik toch ook andere dingen te zien.
Laten we eens kijken naar wat er gebeurt in het verhaal.
Film
Laten we het verhaal eens behandelen alsof het een filmscript is. En dat kan gemakkelijk, want het is heel beeldend geschreven.
Jezus is op sabbat in het huis van één van de leiders van de Farizeeën. En die houden hem scherp in de gaten. Je ziet ze kijken en je gaat je afvragen wat ze zien of willen zien.
Dan zie je hoe een van hen een zieke, waterzuchtige man naar voren duwt. Aan alles is te zien dat die man lijdt en op een of andere manier krijg je als kijker ook door dat de zieke speciaal is uitgenodigd. Je ziet de wanhoop in zijn ogen als hij naar Jezus kijkt. De angst als hij naar de Farizeeën kijkt. Hij wordt gemanipuleerd en is overgeleverd aan de genade van Jezus. Zal Jezus hem genezen, of bestraffend toespreken dat hij het waagt om op sabbat non-verbaal om genezing te vragen.
Jezus kijkt naar de man en naar de Farizeeën. En dan volgt het korte gesprekje. De strekking is dat het leven voorgaat, belangrijker is dan de sabbat. Wie zou niet op de sabbat zijn kind redden dat in een put gevallen is? Er is niemand die antwoord kan geven.
Fantasie
Als ik filmmaker was dan zou ik nu een kort gesprek invoegen om de overgang te maken naar de volgende scene. Ik zou dus mijn fantasie gebruiken om in het gesprek over de eerste en de laatste plaats een diepere waarheid te laten zien over wat de bedoeling is van het leven.
Jezus zou dan zeggen: Ik zie dat jullie nogal bezig zijn met de eerste plaatsen kiezen. Met de vraag of je wel op een eervolle plek zit. Is dat voor jullie nou de essentie van sabbat vieren? Kom je nu helemaal van huis op de sabbat om elkaar met een handig elleboogje weg te duwen om zelf op een wat hogere plaats te komen?
Er komt geen antwoord.
Jezus zou in mijn fantasie ironisch vervolgen: Nou ja, misschien is het bij jullie wat weggezakt wat je precies op de sabbat kunt vieren met elkaar. Dat is jammer. Maar ook wel weer begrijpelijk: als je zo bezig bent met beleefd vechten om de ereplaats is er in je hoofd geen plek vrij om te beleven wat de bedoeling van de sabbat viering is.
Jezus vervolgt met nog meer ironie: Maar je kunt toch met veel minder gedoe op de eerste plaats komen? Ga eens demonstratief op de laatste plaats zitten. Dan zal de gastheer wel iets moeten doen en dan krijg je voor het oog van iedereen een prachtige upgrade. Je hoeft je niet bezig te houden met het gevecht om de eerste plaats en je kunt je bezinnen op de viering van de sabbat.
Verdere beelden
Ik zou als filmmaker laten zien hoe iedereen gegeneerd om zich heen keek en zenuwachtig op zijn stoel heen en weer draaide. Ook de gastheer zou dan in beeld komen. Hij zou misschien naar Jezus toegaan en hem iets in het oor fluisteren in de zin van: Zullen we nu stoppen en gewoon de maaltijd houden. Ten slotte hebben we de sabbat te vieren.
Jezus zou de gastheer dan vragen: Maar waarom heb je de mensen eigenlijk uitgenodigd?
De man zou iets zeggen in de trant van: Ja, het is toch goed om samen te vieren, we zijn toch een gemeenschap?
En dan zou in mijn film een gesprek volgen waaruit blijkt dat je om twee redenen de sabbat kunt vieren. Als de dag dat God uitrustte van het scheppende werk. Dan vier je dat de aarde er is, dat er leven is, dat je zelf in dit leven geroepen bent, omdat God jou als deel van de schepping graag ziet leven. Of als de dag waarop God het volk Israel bevrijdde uit het land Egypte. Dan vier je dat het de bedoeling is dat mensen vrij zijn. En dan zou de opmerking van Jezus volgen die we aan het eind van de lezing gehoord hebben: Als je het wonder wilt vieren dat je in het leven geroepen bent om vrij te zijn, nodig dan mensen uit die jou niet op hun beurt uit kunnen nodigen. Armen, blinden, lammen. Dan geef je jezelf een kans om je dankbaarheid te voelen dat je leeft.
En dan zou ik natuurlijk de waterzuchtige door Jezus naar voren laten halen waarbij Jezus zegt: Deze man had je niet uit moeten nodig om mij te testen, maar om zelf te voelen wat er voor jou echt toe doet in het leven.
Eucharistie
Straks vieren ook wij de maaltijd in de vorm van de eucharistie.
Dat Griekse woord heeft met dankbaarheid te maken.
De maaltijd zelf heeft een symbolisch karakter: een beetje brood en een beetje wijn. Het is aan alles duidelijk dat dit niet een maaltijd is om het er eens goed van te nemen en van het goede der aarde te genieten.
We komen samen uit dankbaarheid.
En de meest fundamentele dankbaarheid is dat we in dit leven zijn geroepen. We krijgen de kans om ons leven te ervaren als een geschenk en niet als een gegeven, een uitgangspunt.
En we krijgen in elke eucharistie ook de stimulans mee om ons hele dagelijks leven te ervaren als een geschenk en om dus ook doordeweeks te leven vanuit dankbaarheid.
Een maaltijd hebben met elkaar is in de bijbel vaak een beeld van samen leven en de eucharistie is een beeld van hoe dat samen leven ooit zal worden: de mensen die komen zijn er niet uit dank dat de gastheer zelf ooit uitgenodigd was. Iedereen is door Christus zelf uitgenodigd om samen dankbaar te zijn voor het leven dat door God gegeven is. En dan spreekt het vanzelf dat je jezelf niet tekort moet doen door je bezig te houden met het beleefde gevecht om de ereplaatsen want dan beleef je die fundamentele dankbaarheid zeker niet.
De blijde boodschap van vandaag is dus niet: Wees een beetje bescheiden; maar: Wees dankbaar dat jGod je graag ziet leven als een mens die bij is om lief te hebben.
Amen.