Bescheidenheid siert de mens
Christenen zijn over het algemeen bescheiden mensen.
Misschien was dat vroeger wel anders, maar ik kom over het algemeen in de kerk mensen tegen die toegewijd, vriendelijk en bescheiden zijn.
Het evangelieverhaal zegt het letterlijk: Als iemand de eerste wil zijn, moet hij de laatste van allen, de dienaar zijn. Het voorbeeld is dat je aandacht besteedt aan een kind, in de cultuur van die tijd een wezen dat niet echt meetelde. Wie een van deze kinderen ontvangt in mijn naam, ontvangt mij, en wie mij ontvangt, ontvangt niet mij, maar Hem die mij gezonden heeft.
Horen we het goed? Jezus zegt niet dat bescheidenheid iemand tot een beter mens maakt; hij zegt dat aandacht voor iemand die op de laatste plek staat er uiteindelijk toe leidt dat je God ontmoet.
Het gaat in dit overbekende verhaal niet om aardig zijn, opschepperij vermijden, anderen voor laten gaan, deugdzaam zijn. Het gaat om het open staan voor een religieuze ervaring, een ontmoeting met God.
Pijnlijke situatie
Het valt me op in het verhaal dat Jezus de leerlingen helemaal niet verwijtend toespreekt. De situatie is pijnlijk genoeg. Hij heeft net verteld dat hij gedood zal worden en vervolgens uit de dood zal verrijzen. Dat begrijpen de leerlingen niet en in plaats dat ze stil nagaan wat de woorden van hun leermeester zouden kunnen betekenen gaan ze ruzie maken over de vraag wie van hen vermoedelijk de beste, de grootste is: Ik heb twee hele zware boze geesten uitgedreven; Ja, maar ik heb drie verlamden genezen, plus iemand met kanker; Ja maar ik heb vijf mensen van suïcide afgehouden door met hen te bidden.
Jezus had best kunnen zeggen: Kunnen jullie niet wat meer aandacht besteden aan wat mij allemaal te wachten staat in plaats van zo egoïstisch ruzie te maken?
In plaats van te moraliseren geeft hij de leerlingen een tip.
Voorbij de moraal
Jezus maakt er geen morele kwestie van. Natuurlijk, opschepperij is slecht en ruzie maken over wie de beste, of de grootste is, daar word je geen beter mens van.
Maar er gebeurt nog iets anders met je als je zoveel aandacht besteedt aan wat je allemaal hebt gepresteerd, aan hoe je je hebt kunnen ontwikkelen, wat je voor elkaar hebt gekregen door discipline en volhouden.
Natuurlijk, je wordt op den duur onuitstaanbaar en waarschijnlijk ook egoïstischer en minder moreel.
Maar je wordt ook minder spiritueel, minder open voor een ontmoeting met God.
In het boek Wijsheid hoorden we dat de Heilige Geest zich terugtrekt als er slechte dingen gebeuren, zoals iemand die op bezoek wil komen je deur voorbijgaat wanneer hij merkt dat je verkeerde vrienden uitgenodigd hebt op je verjaardagsfeest.
De Heilige Geest krijgt geen ruimte als je vooral bezig bent met hoe goed je het doet in het leven, wat je allemaal nog wilt bereiken, welk stip op de horizon je absoluut dichterbij wilt halen. Dat soort gedachten zijn verkeerde vrienden die je in huis hebt gehaald.
Wat krijgen we nou? Zal iemand denken? Het gaat er toch om dat ik iets van mijn leven maak, dat ik alles uit het leven haal wat erin zit? En als ik daar niemand kwaad mee doe, is er toch niets op tegen?
Inderdaad. Je doet hier geen vlieg kwaad mee, maar je verkleint de ruimte voor de Heilige Geest om bij je binnen te komen.
Jezus is dus niet bezig met morele verwijten in de zin van: kunnen we niet wat bescheidener zijn, mannen? Of: kunnen jullie ook eens aan mij denken?
Hij is bezig zijn vrienden te leren met welke houding je beter ontvankelijk bent voor de Heilige Geest.
Individu en persoon
Laat me twee houdingen schetsen waarmee je in het leven kunt staan.
Je kunt geloven dat je bestaan toevallig en willekeurig is, gewoon het resultaat van een paar miljoen jaar evolutie. Je bent in de wereld gegooid en je moet er zelf iets van zien te maken. Dat geloof zou ik willen typeren als de houding van een individu.
Een individu wil zich ontwikkelen, alles uit het leven halen wat erin zit, doelen stellen en stippen op de horizon zetten, een steen verleggen in een rivier op aarde, herinnerd worden als goed mens en gelukkig zijn. Niks op tegen.
Je kunt ook geloven dat je uit het Niets in het leven geroepen bent door een kracht die je niet helemaal begrijpt en vanuit een werkelijkheid die je niet kunt waarnemen en waarvan je hooguit iets kunt merken. Je bent in het leven geroepen met een bedoeling, namelijk om te genieten van wat er is en om zonder angst lief te hebben. Dat geloof zou ik willen typeren als de houding van een persoon.
Een persoon is in de eerste plaats dankbaar om te leven, weet dat zijn of haar bestaan het gevolg is van liefde die weliswaar het verstand te boven gaat, maar toch; een persoon kan gemakkelijk van zichzelf houden en daardoor genieten van de liefde van anderen zonder angst om die te verliezen, vindt het ook normaal en mooi om van anderen te houden. Een persoon heeft geen enkele behoefte om te presteren of een steen te verleggen in een rivier op aarde om ook na het overlijden nog herinnerd te worden. Een persoon gelooft dat de kracht die ervoor zorgde dat hij of zij uit het Niets in het leven geroepen werd er ook voor zorgt dat er op een of andere onbegrijpelijke manier leven is als het fysieke lichaam het niet meer doet.
Oefening in dankbaarheid en liefde
Ik denk dat wij mensen een mengeling zijn van beide geloofshoudingen.
Ik geloof ook dat Jezus aan de mensen duidelijk heeft willen maken dat we persoon zijn. Daarvoor heeft hij ervoor geleefd en daarvoor is hij gestorven.
En kort gezegd komen we ook naar de kerk om dat met elkaar te oefenen: persoon zijn, geloven dat je met een bedoeling uit het Niets in het leven geroepen bent en leven vanuit dankbaarheid en liefde.
We vieren straks eucharistie en eucharistie betekent dankbaarheid.
Dat hele ritueel is al eeuwen de basis van de kerk en het bestaat uit een opeenstapeling van symbolen die vertellen hoe een leven vanuit dankbaarheid en liefde eruit kan zien.
Ik zou zeggen: pik er eentje uit en mijmer daar de komende week op door.
Amen.