Diepste verlatenheid
Mijn God, mijn God, waarom hebt u me verlaten?
Dit is de eerste zin van een bekende Psalm. Psalm 22.
De Psalm is vooral bekend geworden omdat Jezus die citeert in zijn doodsstrijd aan het kruis.
Zelf heb ik heel wat theologen gelezen en gehoord die vertelden dat die verlatenheid door God, die peilloze eenzaamheid van Jezus aan het kruis, misschien wel het diepste lijden was.
Ga maar na.
In de hof van Getsemane, als Jezus bidt, vallen de leerlingen in slaap. Hij is alleen met God.
Later wordt hij verloochend door zijn beste leerling en vriend.
Nog later wordt hij uitgejouwd door het volk dat hem een paar dagen eerder nog had toegejuicht.
Niemand kiest voor hem, niemand blijft bij hem, alleen God.
Maar aan het kruis schreeuwt hij het uit: waarom heb jij me nou ook al verlaten, mijn vader, mijn God?
De hele psalm
De meeste dromen zijn bedrog.
Een bekende regel uit een bekend liedje van Marco Borsato.
En misschien weten sommigen onder ons ook hoe dat liedje verder gaat: Maar als ik wakker word naast jou dan droom ik nog. Ik voel je adem, zie je gezicht. Jij bent een droom die naast me ligt.
Als je alleen die ene bekende regel hoort, de meeste dromen zijn bedrog, dan zou je denken dat het liedje gaat over iemand die verliefd was en bedrogen werd. Van een kouwe kermis thuiskwam.
Maar als je het hele liedje in je hoofd hebt, weet je dat het gaat over een mooie gelukkige verliefdheid.
Ik hoorde eens een professor in het Nieuwe testament opmerken dat mensen in de tijd van Jezus altijd de hele psalm hoorden meeklinken als iemand alleen maar de eerste regel zei. Precies zoals wij dat hebben bij de liedjes die wij vaak horen.
Dat betekent dat wij verder moeten luisteren dan Mijn God, waarom heb je me verlaten?
Omslag
Psalm 22 wordt aan het slot van deze dienst op Witte Donderdag gelezen, terwijl het altaar ontruimd wordt. Wie goed luistert en zich niet teveel laat afleiden door het wegdragen van de dingen die ons gebouw en onze mis kleur en glans geven, hoort en ziet scènes die we kennen van de kruisiging.
Alsof de psalm honderden jaren eerder al de gang van zaken rond de kruisiging voorspeld heeft.
Je ziet de ontreddering, de bespotting van Jezus in krachtige beelden voor je. Zelfs de dorst wordt genoemd en het verloten van zijn kleren.
En dan gaat de psalm ineens een hoek om: God zal geloofd worden, armen zullen te eten hebben, de hele aarde zal God eren.
Als je het op kunt brengen om de hele psalm te horen en voor je te zien en als je er rekening mee houdt dat ook Jezus die hele psalm heeft gekend en hem helemaal heeft gezongen of geschreeuwd, is het niet meer zo duidelijk dat Jezus zich totaal verlaten voelde.
Lijden en verlatenheid door God
Wij mensen van nu kunnen ons ook verlaten en vereenzaamd voelen.
Misschien hebben we te weinig contact met andere mensen.
Misschien voelen we weinig tot niets van de aanwezigheid van God in ons leven.
Misschien lijden we aan zorgen, ziekte, pijn en vragen we ons vertwijfeld af wat er nou waar is van al die mooie verhalen over een barmhartige God die ons zegent en voorspoed brengt.
Ik heb heel wat mensen gesproken die me vertelden dat ze vooral moeite hebben om in God te geloven omdat er zoveel ellende in de wereld is. Ver weg en dichtbij.
En dat herken ik goed.
Maar ik heb ook mensen gesproken die me vertelden dat ze juist in perioden van grote moeite of verdriet merkten dat ze op een of andere manier de kracht vonden om hun leven weer op te pakken.
Ze zeggen als het ware: Ik wist echt niet meer waar ik het zoeken moest, maar op een of andere manier kon ik toch weer de zon in het water zien schijnen. Dat positieve moet wel van buiten mezelf komen.
Het verhaal van Psalm 22, het verhaal van de opstanding uit de dood, de verhalen van mensen die op een of andere manier de kracht vonden om weer op te staan en verder te leven, dat zijn voor mij paasverhalen. Ze helpen me om te geloven dat God bestaat en er is voor mij, ook al kan ik daar nog niets van merken.
Amen