De wet: ruimte voor humaniteit
Het Pinksterfeest heeft net als het Paasfeest Joodse wortels.
Het laatste avondmaal dat Jezus met zijn leerlingen vierde was het joodse Pesachmaal. Dat is de maaltijd waarin de Uittocht uit Egypte herdacht wordt.
Zeven weken na Pesach vieren de Joden het ontvangen van de Wet. De slaaf-gemaakten zwierven onder leiding van Mozes een aantal jaren door de woestijn en werden zo een samenhangend volk.
De Wet, die Mozes ontving van God, was bij die groeiende samenhang erg belangrijk.
Ga maar na: Als je eeuwenlang rechteloos bent geweest, is het op zijn zachtst gezegd wennen aan het idee dat je rechten hebt, dat je een mens bent die meetelt en dat je dus ook zorgvuldig moet omgaan met de mensen om je heen.
Een systeem van regels in een groep zorgt ervoor dat de mensen in die groep weten waar ze aan toe zijn en beschermt tot op zekere hoogte de zwakkeren. Zonder wet heerst het recht van de sterkste.
Er valt dus iets te vieren rondom het ontvangen van de wet.
Zeker bij de joodse wet, want die besteedt expliciet aandacht aan de zwakkeren, de weduwen en de wezen, de vreemdelingen, degenen kortom, die geen sterke mensen in hun omgeving hebben die voor hen op kunnen komen.
De wet geeft vorm en structuur aan de samenleving en maakt -als het goed is- ruimte voor humaniteit, voor menselijkheid.
Handhaven
Het komt vaak voor dat de wet op zich wel goed is, maar dat het niet meevalt om die te handhaven. Rijke en machtige mensen hebben er nu eenmaal een handje van om de wet en de regels naar hun hand te zetten en er zo voor te zorgen dat toch weer het recht van de sterkste gaat heersen.
In de bijbel duiken er steeds profeten op die de machthebbers moesten aanspreken op machtsmisbruik, op het verdraaien van de regels en die als het ware namens God zeiden: zo is de wet niet bedoeld en dat weet je best!
Die profeten deden dat meestal niet met veel plezier en ze moesten hun optreden soms zelfs met de dood bekopen. Maar ze konden niet anders: ze werden gedreven door een innerlijke kracht waar ze niet bij konden. Er was een knop omgezet die ze niet meer terug konden draaien.
En die drijfveer was de Geest van God, de Heilige Geest.
Straks zingen we weer over de Heilige Geest in de geloofsbelijdenis: …die gesproken heeft door de profeten… . De Vroege Kerk wist dat de heilige Geest van God uitgegaan was en over de leerlingen gekomen was nadat Jezus de aarde had verlaten. De Kerk wist dat dit dezelfde kracht was, die profeten ertoe had gebracht met veel overtuiging moeilijke boodschappen te brengen aan de koningen van hun tijd. De heilige Geest is er om mensen te laten leven zoals leven bedoeld is.
Via de profeten kon de wet toch nog enigszins gehandhaafd blijven, ook al probeerden machtigen er steeds weer hun eigen draai aan te geven. Via de kracht van de Geest die door de profeten sprak, kon er ruimte blijven voor humaniteit, menselijkheid.
Invullen
Maar de Heilige Geest werkt niet alleen in de harten van de profeten om machthebbers aan te spreken de zwakkeren te beschermen in plaats van uit te buiten.
De Geest van God werkt ook in de harten van de zwakkeren zelf.
Want het is lastig om gebruik te maken van de ruimte die de wet je biedt als je dat niet gewend bent.
Het is moeilijk om je recht op te eisen als je altijd rechteloos bent geweest.
Als je altijd in onmenselijke omstandigheden hebt geleefd, kun je gewoon niet geloven dat er ook voor jou menselijkheid is weggelegd. Zoals wanneer je bent opgegroeid in een gezin, of op een school waar je het gevoel had niet welkom te zijn. Dan valt het niet mee om te geloven dat je ergens anders wel welkom bent.
En toch lukt het sommigen wel om te geloven dat anderen in een nieuwe situatie wel naar hen omzien.
Toch lukt het sommigen wel om te geloven dat er ook voor hen humaniteit is, dat ze met vertrouwen kunnen leven in plaats van in een permanente sfeer van wantrouwen en angst.
En dat geloof begint volgens mij bij de heilige Geest die in je werkt.
Je kunt er veel aan doen om jezelf in een andere sfeer te brengen, maar ik geloof toch ook dat er ergens van binnen een knop omgezet wordt, waar je zelf juist niet bij kunt. En dat doet de heilige Geest, om het maar eenvoudig te zeggen.
De Geest krijgen
Wij vieren vandaag vol overtuiging het Pinksterfeest. We staan er bij stil dat ook voor ons die ongrijpbare kracht beschikbaar is die kan troosten en kan helpen.
In het Nieuwe Testament wordt de Heilige Geest vaak de Vertrooster genoemd, de kracht die je helpt om het vol te houden en om verdriet en lijden te verwerken. Ik denk dat dat te maken heeft met de zware begintijd van het christendom. Men was machteloos en kon zich nauwelijks verweren tegen de onderdrukking. Dat is zeker een uitwerking van de kracht van de Geest van God.
Maar we hebben vandaag ook gehoord dat die Geest ook iets anders kan uitwerken.
We kunnen op een of andere manier gestimuleerd worden om te protesteren tegen onrecht, als we zien dat de ruimte voor menselijkheid te klein wordt en de zwakkeren moeten lijden onder machtsmisbruik.
We kunnen ineens onder ogen zien dat we zelf teveel aan ons eigen belang denken en teveel handelen volgens het recht van de sterkste.
De Geest kan ons ertoe brengen ons in te zetten voor een rechtvaardiger wereld of een beter milieu.
Het kan ook gebeuren dat mensen voelen dat ze God willen ontmoeten in een gemeenschap die bij elkaar komt. Dus dat ze eigenlijk naar de kerk willen gaan. We zien dat soms gebeuren en we realiseren ons dat dit een flinke stap kan zijn. Misschien is er ook bij hen een knop omgezet.
Voor ons als gemeenschap betekent het ook veel als er nieuwe kerkgangers bijkomen. We zijn er blij mee en we realiseren ons dat de Geest dus met ons een weg opgaat.
We hebben al vaak gedacht hoe het verder moet met ons als steeds ouder wordende parochie. Maar het is helemaal niet zeker dat we alleen maar kunnen wachten tot de laatste het licht uit gaat doen.
We weten wel zeker dat we een beetje zullen veranderen doordat er nieuwe mensen bijkomen. En het is aan ons om samen uit te maken wat de heilige Geest ons hiermee wil zeggen en welke weg we precies op zullen gaan. Ik heb alle vertrouwen in de Geest van God. Amen.