Openbaring van onze Heer Jezus Christus aan de volken
Vandaag vieren we Driekoningen. En waarschijnlijk denkt iedereen dan onmiddellijk aan de stal met de herders.
De wijzen zijn natuurlijk bekend vanwege hun geschenken en hun kameel: ze kwamen helemaal door de woestijn aangereden.
Maar veel meer weten we niet over hen. Ze hadden verstand van de sterren en volgden er eentje die hen bij de pasgeboren Jezus bracht, maar dat is het dan ook wel.
Waar waren ze dan zo blij om toen ze het kind zagen, zoals we net hoorden?
In ons directorium, waar opgegeven wordt welke verhalen we elke zondag lezen heeft deze zondag een veelzeggende naam: Openbaring van onze Heer Jezus Christus aan de volken.
In het verhaal van vandaag zien we voor het eerst mensen van buiten het volk Israel die iets in de kleine Jezus zien. Iets belangrijks, iets dat te maken heeft met de redding van de wereld.
De wijzen vertellen niets, maar Paulus wel
Jammer dat we maar zo weinig van deze wijzen weten. Wat zou het de moeite waard zijn om de knapste koppen van die tijd te horen vertellen over Jezus, over de wereld, over wat de wereld zou kunnen redden.
Gelukkig hebben we een andere wijze man, de apostel Paulus, die dat wel doet.
Hij was vermoedelijk een van de eersten, zo niet de eerste die doorhad dat Jezus niet alleen voor zijn eigen volk van betekenis was, maar ook voor de gehele bewoonde wereld, voor alle mensen.
Mensen zijn onderworpen aan kosmische wetten
Ik neem even een stukje van de brief van Paulus aan de christenen in Galatie erbij. Dat lazen we vorige week.
Paulus schrijft onder andere dat mensen lange tijd onderworpen waren aan de machten van de kosmos. Ik denk daarbij aan het volgende. Als je kijkt met niet-gelovige ogen en ziet wat er in de loop van de geschiedenis gebeurt, dan word je meestal niet vrolijk. Door de wetmatigheden van de evolutie overleven de sterksten altijd en dus leven we met zijn allen volgens het recht van de sterkste. Om het geweld tegen elkaar een beetje in de hand te houden hebben de mensen zelf dan ook maar wetten gemaakt, zoals Niet doden, Niet stelen, Niet liegen enzovoort.
Dat is natuurlijk mooi dat wij mensen geleerd hebben ons tegen onszelf te beschermen, maar Paulus vindt dit geen definitieve oplossing. Hij vindt dat mensen niet echt vrij zijn zolang ze onderworpen zijn aan de natuurwetten van de evolutie en de menselijke wetten die een beetje humaniteit brengen en samenleven mogelijk maken.
Voor Paulus zijn wij mensen pas echt vrij als we van binnen uit het goede doen. Niet omdat we bang zijn voor straf als we de wet overtreden, maar omdat we graag het goede doen, zoals de Geest van God ons dat ingeeft.
Twee kanten van de wet
Het is eigenlijk altijd de bedoeling van een wet of een afspraak dat mensen dan gaan doen wat ze diep van binnen zelf ook wel willen. Niet doden, Niet stelen, Niet liegen, dat wil iedereen wel diep van binnen. Maar mensen zijn soms zwak en doen het dan toch.
De wet is nodig omdat mensen tegen zichzelf en hun zwakke momenten te beschermen.
Paulus ziet heel duidelijk dat de wet die oorspronkelijk bedoeld was om een beetje humaniteit te brengen en samenleven mogelijk te maken, zodat niet alleen het recht van de sterkste zou heersen, dat die wet anders is gaan functioneren. Maar veel mensen ervaren de wet als iets dat hun vrijheid inperkt.
Het is een beetje te vergelijken met de instructies van de dokter die bedoeld zijn om ervoor te zorgen dat je gezond blijft: na een tijdje kun je die voorschriften gaan ervaren als beperkend. Ik hoorde wel eens iemand in de wachtkamer van de dokter zeggen: Ja, ik mag geen borreltje meer en mijn sigaretten heb ik ook al moeten laten staan en als hij nu ook al begint over minder vet eten, dan kap ik ermee. Dan bekijkt de dokter het maar.
Paulus zal er nooit voor pleiten dat mensen gaan kiezen voor die houding ten opzichte van de wet: Ze bekijken het maar, ik doe lekker waar ik zelf zin in heb.
Hij pleit ervoor dat mensen zien hoe vrij Jezus leefde, hoe hij van binnen uit kon doen wat de bedoeling van ons menselijk leven is. Paulus zegt dus: Jezus heeft zo goed laten zien wat eigenlijk de bedoeling is van de wet, dat we die -als het goed is- niet meer nodig hebben. Jezus heeft ervoor gezorgd dat we een direct contact met God kunnen hebben, en tot God kunnen bidden als een Vader.
Jezus maakt de weg weer vrij
Hoe Jezus dat gedaan heeft, is niet in een eenvoudig abctje te vertellen. Het is ook niet een kwestie van weten, zoals je een som kunt oplossen als je de juiste formule weet.
Het is een kwestie van geloven dat Jezus voor jou van betekenis is en dat de invloed die dit geloof heeft op je gedrag ook van betekenis is voor de wereld.
En dan gaat het om een aantal lijnen die samen een ingewikkeld mysterie vormen. Iedereen moet daar zelf de passende draad uithalen om die in zijn of haar eigen leven in te weven.
-Door steeds de minste te zijn heeft Jezus laten zien dat het recht van de sterkste misschien wel logisch is, maar niet vanzelfsprekend. Het brengt de mensheid verder als er steeds meer mensen zijn die de minste willen zijn.
-Door vrijwillig te lijden heeft Jezus het mechanisme van afreageren laten zien: mensen reageren hun zorgen en angsten maar al te vaak af op meestal zwakke en betrekkelijk onschuldige slachtoffers. Jezus heeft laten zien dat dit afreageren schadelijk en in feite onnodig is.
-Want door zijn opstanding heeft hij laten zien dat mensen die op God vertrouwen er ook op kunnen vertrouwen dat het met hen goed komt. Je kunt wel bang zijn voor pijn en dood, dat hoort gewoon bij je bestaan als kwetsbaar mens, maar je kunt ook bedenken en geloven dat die angst eigenlijk niet hoeft.
-Door in de Geest bij ons te zijn -en dat kunnen we ons vooral in gebed en bij de eucharistie realiseren- heeft Jezus laten zien dat het allemaal niet zomaar een bedenksel is, maar dat de verhalen berusten op ervaringen van mensen en dat wij mensen van nu nog steeds ervaringen hebben dat het waar is dat Jezus voor ons en voor de wereld van betekenis is.
De wijzen
De wijzen uit het verhaal van vandaag hebben hun gedachten en overwegingen achter hun blijdschap niet op schrift gesteld, zodat wij ervan kunnen leren.
Gelukkig maar.
Wij worden door het verhaal uitgenodigd onze eigen levenswijsheid naar boven te halen: wat zien wij dan in Jezus? Hoe zien wij de betekenis van Jezus als het gaat om vragen als: Komt het goed met mij; komt het goed met de wereld?
Laten we vandaag dus proberen te leren van de houding van de wijzen: ze waren blij toen ze de kleine Jezus zagen. Ze wisten nog helemaal niet hoe zijn leven, sterven en opstaan zouden verlopen. Maar ze geloofden in hem.
Laten wij dan ook blij zijn met de geboorte van Jezus, zeker als we weten hoe het verder met Jezus is gegaan.
Laten we in grote blijdschap geloven dat Jezus inderdaad van betekenis is bij de vraag of het goed komt met mij en met de wereld.
En laten we voor onszelf uitzoeken wat dat dan betekent voor ons leven.
Amen